Uyku sağlığının stres, anksiyete gibi psikolojik durumlardan da etkilendiğini altını çizen Göğüs Hastalıkları ve Uyku Bozuklukları Uzmanı Prof. Dr. Hacer Kuzu Okur, uyku hastalığı olanlarda erken tanı ve tedavi uzman hekim desteği gerektirdiğini söylüyor.
Uyku hepimizin bildiği gibi insanlar için vazgeçilmez bir ihtiyaç… Uyku, beyin aktivitelerinin minimal düzeye indiği, ortam ile bağlantının kesildiği ve dış bir uyaranla tekrar sürecin tamamlandığı biyolojik bir süreç. Uyku kalitesi düşen bireyin dikkat bozukluğu ve ilgide dağınıklığa sebebiyet vermesi Acıbadem Altunizade Hastanesi’nde öncü bir rol üstlenen ve uykuya dair her detayı titizlikle ele alan Göğüs Hastalıkları ve Uyku Bozuklukları Uzmanı Prof. Dr. Hacer Kuzu Okur ile uyku hastalıkları ve tedavi yöntemleri hakkında kapsamlı bir sohbet ettik.
Kendinizden, sizi bugüne taşıyan değerlerinizden ve doktorluk kariyerinizden bahseder misiniz?
Kalabalık ve sevgi dolu bir ailede büyüdüğüm için dünyaya şanslı doğanlardan olduğumu düşünüyorum. Canım annem ve babamın sevgisi, beni cesaretlendirmeleri, sağladığı imkânlar sayesinde hayallerim gerçekleşti ve hep çalışmaktan mutlu oldum. Annem ve babamın ölümünden sonra kardeşlerim için iyi ki varlar dedim. Kendi ailemi kurduktan sonra eşim oğlum ve kızım ile ailenin hayatta en önemli şey olduğunu bir kez daha anladım. Rahmetli babam tahsil yaparak ve kariyer sahibi biri olarak insanlara daha fazla hizmet edip yardımcı olabileceğimi söylerdi. Ben de doktor olmayı, insanlara yardımcı olabileceğim bir mesleği yapmayı istedim. Ülkemizin o zamanki koşullarında tıp mesleği çok saygın ve kadınlar için kariyer imkânı sağlayan bir meslekti. Çok özveri isteyen bu zor mesleği, tıp fakültesinde okurken annemin hastalık sürecinde empati geliştirmemin tecrübesi ile anlamaya başladım. İnsanın sevdikleri için acı çekmesinin, gözyaşı dökmesinin uykusuz ve aç kalmasının ne demek olduğunu anladım. Ölümün aslında bir gerçek ve yaradılışın sonu olduğunu öğrendim. Yaşamın bize verilmiş bir mucize ve hediye olduğuna da inandım.
Kendimi geliştirmek, yaşam sayfamı yaşanmışlıklarla doldurmak için kendimi motive ettim. Mecburi hizmet bittikten sonra göğüs hastalıkları alanında ihtisas yaptım. Sonra hep yoğun olarak hastanelerde çalıştım, devletten emeklilik süremin dolması ile ayrıldım. Halen kendi alanımda sevdiğim bir ortamda çalışmaya ve hastalarıma hizmet vermeye devam ediyorum.
Uyku sağlığı alanına olan ilginiz nasıl başladı? Sizi bu alana yönlendiren faktörler ve öne çıkan deneyimleriniz nelerdir?
Uyku yaşamdaki en temel ihtiyaçlarımızdan ve yeteri kadar olmaz ise olmazlarımızdan. Uyku da geçirdiğimiz süre bizi ertesi güne hazırlar ve organlarımızın iyi çalışması, iyileşmesi için gerekli bir süredir. Uzmanlık alanım kapsamında, uyku sağlığı merkezi çalıştığım hastanede daha önce olmayan bir alandı. Ben de uyku sağlığının ya da sağlıksız uykunun insana zararını anladığım andan itibaren böyle bir merkezin kurulması için öncü olmak istedim. Kendi eğitimlerimi aldıktan sonra merkezimizi kurduk ve çalışmaya başladık. Uykuda solunum bozukluğu hastalıkları, göğüs hastalıklarının alanı içindedir. Böylelikle, eğitim ve araştırma hastanesinde önemli bir boşluğun doldurulmasına öncülük yapmış oldum.
Uyku bozuklukları ve göğüs hastalıkları arasındaki bağlantıyı merak ediyoruz. Bu iki alan arasındaki ilişkiyi nasıl değerlendiriyorsunuz?
Uykuyu ben okyanusların altı kadar derin ve değişik olayların olduğu bir süreç gibi görüyorum. Halen bilmediğimiz çok anlamı var. Bildiğimiz bir gerçek ise sağlıklı uykunun en büyük sağlık sebebi olduğudur. Uykuda olan bozulmalar mutlaka tespit edilmeli ve tedavi edilmelidir. Bilinen ya da bilinemeyen pek çok uyku hastalığı vardır. Bazen insanlar kendi durumunun bir hastalık olduğundan bile habersiz olabilir. Böyle bir durum karşısında, kişinin yanında kalarak onun durumunu gözlemleyen birinin farkındalığı ve yönlendirmesi çok önemli olur. Çünkü uyku sırasında kişi kendisini gözlemleyemez. Uykuda solunum bozulmaları pek çok hastalığın nedenidir. Uykuda solunum bozuklukları da akciğer hastalıklarının uzmanlık alanı içindedir. Akciğer hastalıklarındaki bozulmalar ilk olarak uykuda çıkmaya başlar.
Uyku apnesi gibi yaygın uyku bozukluklarının tanı ve tedavisi konusunda neler söyleyebilirsiniz?
Apneyi uyku sırasında tekrarlayan nefes durması olarak tanımlarsak toplumda yaygın görülmesi nedeniyle önemini de anlayabiliriz. Bize, çoğunlukla hastalarımız horlama ve eşinin uykuda nefes durmasını tespit etmesi ile gelir. Sağlıksız uykusu olan kişide kalp, akciğer ve beyin fonksiyonlarında zamanla bozulmalar olur. Gündüz uyku atakları olur. Trafik kazalarının önemli bir kısmı apne hastalarının gündüz uyuklamaları ve dalgınlıkları nedeniyledir. Tanı için şüphelenmek yeterli olmaz. Uyku testi ile bunu doğrulamak gerekir. Uyku testleri kişinin kendi uykusunun kayıt altına alınarak değerlendirilmesi esasına dayanır. Hastanedeki uyku laboratuvarlarında yaptığımız testleri bazen hastanın evinde de yapabiliyoruz. Uyku apne tanısı koyduğumuz hastalarımızın; yaşı, anatomik özellikleri ve hastalığının şiddetine göre tedavi şekline karar veriyoruz. Uyku apne tedavisi kişiye özel bir tedavidir ancak bugün için halen CPAP dediğimiz uyku sırasında kullanılan cihazlar tedavide önemli yere sahiptir.
Modern yaşamın getirdiği zorluklar ve uyku kalitesi arasındaki ilişkiyi değerlendirirken nelere dikkat etmek önemlidir?
Uyku sağlığımız stres, anksiyete gibi psikolojik durumlarımızdan etkilenir. Ancak bu hayat ile başa çıkabilmek için uyku sağlığımızın en iyi seviyede olması gerekir. Dış görünüşümüz, mental fonksiyonlarımızın iyi olması aslında çok iyi bir uyku uyuyabilmemiz ile alakalıdır. Öncelikle uyku düzen gerektiren bir ritimdir. Uyku hijyeninde; uyku saati, yattığımız odanın ısısı, karanlık ve sessiz olması, yatak, yorgan, yastık kalitesi önemlidir. Uyurken giydiğimiz pijama seçimi önemlidir. Kendimizi rahatlatmak için yapmamız gereken bilgiler önemlidir. İyi bir uykunun ölçüsü, sabah uykunuzu almış hissederek uyanmak ve gündüz işleriniz için size yeterli enerji sağlayan uykudur. Günümüz yaşam koşullarında iş stresi, gelecek kaygısı, eve geç saatlerde ulaşmak, hazır gıdaları tüketmek zorunda olmak, işlerin evlerden yapılır olması nedeniyle sürekli masa başı çalışır olmak, sık seyahat etmek ve uyku saatlerinin kayması uyku kalitemizi olumsuz etkiler.
Uyku bozukluklarına karşı korunmak ve sağlıklı bir uyku rutini oluşturmak için önerileriniz nelerdir?
Bebeklikten gelen alışkanlık ve genetik özelliklerimizle uyku düzenimiz şekillenir. Ancak yaşadığımız koşullar nedeniyle bozulabilir. Sağlıklı uyku yapısı olanların işi daha kolaydır. Uyku hastalığı olanlarda erken tanı ve tedavi uzman hekim desteği gerektirir. Bunun dışında uyku hijyeni dediğimiz öneriler sağlıklı uyku düzeninde çok yardımcı olur. Belli saatte yatıp kalkmak, yatakta uyumak ve ortamın uykuya uygun olması önemlidir. Yatak odasında televizyon, bilgisayar ve telefon gibi elektroniklerin kullanılmamasını öneriyoruz. Uyku sağlığı için kilo ve beslenme kontrolü çok önemlidir. Uyumak amaçlı alkol ve bilinçsiz ilaç alınmasını önermeyiz. Bazı günler eksik uyunan uykuların hafta sonu tamamlanmasını öneririz.
Uyku sağlığı konusunda farkındalığı artırmak adına yaptığınız faaliyetler veya katıldığınız projeler var mı?
Bu konuya yazılı basında ve TV programlarında sıkça değinmekteyiz. Dünya uyku gününde, ayrıca toplum farkındalığı adına söyleşilerde insanlarla bir arada oluyoruz. Uluslararası bilimsel çalışmalarımız oldukça değerli dergilerde basılmış durumda. Bilimin gelişmesine katkımız olduğu için de ayrıca mutluyum.
Yoğun iş temponuzun içinde hobilerinize zaman ayırabiliyor musunuz? Eğer ayırabiliyorsanız, hobileriniz nelerdir ve size nasıl bir denge sağlıyor?
Hobi olmazsa olmaz. Benim hayat görüşüm denge üzerine. Benim hayatım da işim oldukça yoğun geçti ve bazı dönemlerde sadece ona yoğunlaşmak zorunda kaldım. Bazen de çocuklarımın erken bebeklik, süt dönemlerinde işime ara verip sadece onların bakımları ile ilgilendim. Hayat rutine girdiğinde hepsini dengelemeye çalıştım. Yelken yapmak en büyük tutkum ve denizde seyahat etmek en sevdiğim yaşam. Bir gün meslek hayatım bittiğinde yaşamak istediğim yer, yelkenli tekne ile denizlerde olmak.
Kütahya Porselen hakkında düşünceleriniz nedir? Ürünlerini kullanıyor musunuz? En sevdiğiniz Kütahya Porselen ürünleri hangileri?
Kütahya Porselen ülkemizin gururu… Çok başarılı çalışmalarla ve büyük emeklerle ortaya çıkan ürünlerini ben de evimde zevkle kullanıyorum. Yemek takımı, kahve fincanı ve süs objeleri harika.
İleriye dönük hedefleriniz ve eklemek istedikleriniz nelerdir?
Kız çocuklarımızı gençlerimizi yüreklendirecek geliştirecek projelerde yer almak istiyorum. Eğitimin gelişimin medeni olmamın önemini anlatmak ve dünya insanı olmaları konusunda destek olmak istiyorum. Çalışmanın dürüstlüğün ve ahlaki değerlerin her zaman önemli olduğunu belirterek umutlarımızın hiç bitmemesini diliyorum.