60
KÜLTÜRMİRASI
İZNİK
yetiştirilenzeytinden,göldeki balıklardan tadılanve tarihi yapıların
tekrar tekrar gezilip görüldüğü geziler oldu bunlar. Prehistorik
çağa tarihlenenhöyükler,Romadönemi surları,Roma tiyatrosu,
Bizans döneminden Ayasofya ve Selçuklu yapıları, İznik’in
simgesi Yeşil Cami, Süleyman PaşaMedresesi ve diğer erken
dönemOsmanlı yapıları, İznik’ebirmüzekent niteliği kazandıran
örneklerdenbazıları.Bunlarageçtiğimizaylardabiryenisieklendi:
BursaBelediyesi’nin tarihi alanlarda yaptığı çalışmalar sırasında
havadançekilen fotoğraflardanbirinde, İznikGölü’nün20metre
açığında bir bazilika tespit edildi. MS dördüncü yüzyıl civarında
inşa edildiği düşünülen yapının MS 740 yılındaki depremde
yıkıldığı tahminediliyor. Uzmanlar gerekli çalışmalar yapılabilirse,
buranın bir su altı müzesi olma potansiyeline sahip olduğunu
söylüyorlar. Müze projesi gerçekleşirse, burası İznik’in ikinci
müzesi olacak. Hali hazırda müze olarak kullanılan yapı ise, I.
Murad’ın annesi Nilüfer Hatun tarafından yaptırılan imaret. İznik
Müzesi’nde, İznik ve çevresinde yapılan arkeolojik kazılarından
çıkarılan eserler sergileniyor. Antik Roma Tiyatrosu kazısının
bulgularınınyanı sıra, İznikÇiniFırınları kazılarındaneldeedilenler,
müze koleksiyonun önemli parçalarını oluşturuyor. İstanbul
Üniversitesi tarafından 1964 yılından bu yana sürdürülen çini
fırınları kazısı, Osmanlı çini sanatı için ufuk açıcı veriler sağlıyor.
Bir kültür mirası olarak korunması gereken kentlerden olan
İznik’te başarılı uygulamalar yapılsa da, zaman zaman şansızlık
yaşamış yapılar yada tarihi kalıntılar olmuş. Yinede son yıllarda
birçok kentte tarihin tahribata uğraması sorununun İznik’te
yaşanmaması için henüz vakit var diye düşünüyorum. İznik
yalnızca mevcut sakinleri açısından değil, dünya nezdinde de
önemli olduğundan, tarihi ve kültürel varlıklarının korunması ve
yaşatılması için İzniklileringayret etmesi çokdeğerli.
O
İznik veKütahyaÇinileri
Osmanlı çiniciliğinin iki önemli merkezi İznik veKütahya’dır. Osmanlı
sanatının erken ve klasik dönemlerinde İznik çiniciliği hakimken 18.
yüzyıldan itibaren Kütahya, çiniciliğin merkezi haline gelmiştir. Ge-
ometrik desenlerin ağırlıklı olduğu; mavi, turkuaz, lacivert ve siyah
renklerin kullanıldığı erkendönem İznik çinileri sırlı boyama tekniği ile
üretilmiştir. 16. yüzyılagelindiğinde ise İznikçinileri ilebirlikteOsmanlı
çiniciliği en parlak dönemini yaşamıştır. Teknik anlamdaki başarılar
vedesenlerde çeşitliliköne çıkar. Sır altı boyama tekniği geliştirilmiş,
mercan kırmızısı, yeşil, mavi, turkuaz ve lacivert renkler hakim hale
gelmiştir. Saraynakkaşlarınıngeliştirdiğimotifler arasında, yaratıcı ve
natüralist bir anlayışlaçizilmiş lale, sümbül, karanfil, gül gibi çeşitli çi-
çekler, üzümsalkımları, bahar dalları, servi gibi bitkiselmotiflerin yanı
sıra kuş figürleri vebazende efsane hayvan figürleri vardır.
17. yüzyıldan itibarençinicilikalanında İznik’in yerini Kütahyaalmaya
başlamıştır. Dönemin yapılarında kullanılan (Üsküdar Çinili Cami, İs-
tanbul Yeni Cami veKülliyesi gibi) çiniler Kütahya çiniciliğiningelişen
başarısını gösterir. Gelenekselleşen desenler kullanılmaya devam
ederken yeşil, firuze ve lacivert renkler görülür. 18. yüzyıl başların-
da İznik çiniciliği tamamen son bulur. İstanbul Tekfur Sarayı’nda,
İznik’ten getirilen ustalar yeni bir imalathane kurulur, ancak bu de-
neme de uzun ömürlü olmaz. Kütahya, 18. yüzyıldan itibaren tek
çini merkezi olarak etkinliğini sürdürmüştür. İstanbul ve çevresi ile
dış merkezlerden gelen siparişler burada üretilmiştir. Üsküdar Yeni
ValideCamii ve Topkapı Sarayı’nın çeşitli yerlerinde bulunan çiniler,
bu dönemin özelliklerini yansıtırlar. Yeni geliştirilenmotifler arasında
çiçekbuketleri ve rozetler ilebordür vedolgumotifleri görülür ve sarı
rengin kullanımı ağırlık kazanmıştır. Kütahya çiniciliğinde, seramik-
lerdeki biçim ve süsleme çeşitliliğinin yanı sıra kapların çeşitliliğinde-
ki artış da dikkati çeker. Osmanlı çini sanatının örnekleri Neoklasik
üslubun egemen olduğu 20. yüzyıl başlarında yeniden yaşatılmaya
çalışılmıştır. Kütahya çiniciliği günümüzde, Türk çini sanatının parlak
geçmişini anımsatanörneklerle varlığını sürdürmektedir.
