43
nıfınızı, rütbenizi belli etme boyutuna taşınıyor. Zira, Hıristiyan
coğrafyasında yönetici sınıf, tüylerden üretilen yelpazeyi taşı-
yordu. Ortaçağda yelpaze kullanımı konusunda pek az bilgi
olmasına karşın elimizde olanlar Hıristiyan kiliselerinde, ayinde
mistik bir atmosfer yaratmak amacıyla kullanıldığını gösteri-
yor. ‘Flabellum’ adı verilen yelpazeler, 13. yüzyıla gelindiğinde
yelpazeler artık günlük yaşamda da yerini almaya başlıyor.
Rönesans’ın kalbinin attığı İtalya’da meydana gelen sanatsal
ve bilimsel gelişmelerden moda da nasibini alıyor ve yelpaze
bu dönemde farklı bir boyuta taşınıyor. 1500’lerin ilk yarısın-
dan önce hastanelerde yelpaze olarak kabul edilen sineklikler
kullanılıyordu. Soylular arasında ise bayrak formlular yaygındı.
Şüphesiz, İtalya’da pek çok sanatsal değişimin merkezinde
bulunan Mediciler, yelpaze konusunda da rol aldı. 17. yüzyıl-
da dantel, Rönesans’taki kıyafetlerin ardından, yelpazelerde
de yerini almaya başladı. Barok dönem Fransa’sında, dantel
yelpazeler renkli kurdele ve nakışlarla adeta gösterişli birer
heykel formuna büründü. 18. yüzyıl’da ise yelpazeler, seya-
hatlare çıkan Avrupalı soyluların hatıra olarak aldığı eşyalar
arasında yerini almaya başladı.
Yelpazenin şıklıkta zirveye oturduğu noktanın Rokoko dö-
nemiyle başladığını söylemek pek de yanlış olmaz. Süsten,
şaşaadan ziyadesiyle nasibini almış bu süreçte, modanın di-
şiliği doruk noktasına ulaşmış, yelpazeler de kartpostallarda
dahi birer süs eşyası olarak yerlerini almışlardır. Fransız Dev-
rimi sürecinde yelpazenin şıklığı, modayı boş verme halinden
etkilendiyse de varlığını yitirmemiştir.
Osmanlı sultanlarından İngiltere Kraliçesi’ne, Fransız saray-
larından Çin hanedanlarına kadar uzanan yelpaze, dönemsel
olarak form değiştirerek pek çok coğrafyayı gezdi ve günümüze
ulaştı. Zaman zaman süslenen, zaman zaman olabildiğince sa-
deleştirilen yelpaze kimi zaman sineklere karşı, kimi zaman da
bunaltan sıcaklara karşı en sadık silahlarımızdan biri olmaya de-
vam ediyor.
*SÜSSM’nin sergi kataloğundan faydalanılmıştır.
